Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2015

#tiff56 Review: Arabian Nights (As Mil e Uma Noites) του Miguel Gomes

Τι σχέση έχει η Σεχραζάντ με την πολιτική κρίση που έζησε η Πορτογαλία το 2013 (και εξακολουθεί να βιώνει ολόκληρη η Ευρώπη); Απόλυτη, απαντά ο Miguel Gomes του "Tabu" (Frame Game Review εδώ), ο οποίος επιστρέφει στον κινηματογράφο με τις εξάωρες, επικές (και σε διάρκεια και σε εύρος θεματικών) "Χίλιες και μία Νύχτες" του, για να ρίξει μία έντονα φορτισμένη ματιά στην κοινωνική κρίση που βιώνει (και) η χώρα του, να ακούσει τους ανθρώπους που βγήκαν ζημιωμένοι από απάνθρωπες πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες και να τα ντύσει όλα αυτά με έναν μυθολογικό αέρα που φέρνει προς… Μπουνιουέλ, παραμένοντας όμως επικεντρωμένος στο τώρα και - με ερωτηματικό - στο αύριο για να δημιουργήσει τελικά ένα από τα πιο σημαντικά κινηματογραφικά δημιουργήματα των τελευταίων ετών.

Χωρισμένες σε τρία μέρη (τον "Ανήσυχο", τον "Έρημο" και τον "Μαγεμένο"), το καθένα από τα οποία μοιράζεται με τη σειρά του σε επιμέρους κεφάλαια με ευφάνταστους τίτλους, οι "Νύχτες" του Gomes παρακολουθούν τους τρεις απεσταλμένους των δανειστών ως εμπόρους με… στυτική δυσλειτουργία πάνω σε καμήλες, ακολουθούν τη δίκη ενός κόκορα επειδή φώναζε τη λάθος ώρα, παρακολουθούν τα δάκρυα μιας δικαστίνας σε δίκη που μπλέκει τελικά μια ολόκληρη κοινωνία, βιώνουν την αλληλουχία των ιδιοκτητών ενός σκύλου σε ένα συγκρότημα εργατικών κατοικιών, ρίχνουν μια ματιά στους διαγωνιζόμενους ενός αγώνα κελαηδίσματος σπίνων και ντύνουν τις ακόμα περισσότερες αφηγήσεις τους με… τζίνι του αέρα, μάγους που υπόσχονται φίλτρα για μαγικές λύσεις, ζώα που έρχονται να δώσουν απλά μια κατάθεση στο δικαστήριο και μπόλικη ειρωνεία πίσω από τις μεταμφιεσμένες αλήθειες. Απαιτητικό, εξαντλητικό αλλά, τελικά, και απόλυτα αποκαλυπτικό, το φιλμ (ή μήπως καλύτερα, τα φιλμ) είναι ο ορισμός της ταινίας που βρίσκει τη θέση της μέσα σε ένα Φεστιβάλ για να προσφέρει τροφή για σκέψη και προβληματισμό και να σπρώξει την κινηματογραφική δημιουργία σε ανεξερεύνητες, παρθένες περιοχές.

Γιατί ήδη από την αρχή του, το φιλμ δείχνει διατεθειμένο να πειραματιστεί με τα είδη, να φλερτάρει με το ντοκιμαντέρ (χωρίς να αγνοεί την μυθοπλασία) και να αμφισβητήσει παντελώς κάθε συμβατική έννοια αφήγησης και ρυθμού, άλλοτε ανεβάζοντας ταχύτητα και άλλοτε αναλύοντας εξαντλητικά τις αφηγηματικές περιοχές που επιλέγει, προκαλώντας την αντοχή του θεατή. Ο θαυμασμός που δημιουργείται για αυτό το ολόκληρο σύμπαν που σχηματίζεται σταδιακά μπροστά στα μάτια, όμως, είναι τόσο μεγάλος που οι οποιεσδήποτε ενστάσεις δεν είναι ικανές να σταθούν απέναντι στις νίκες που πετυχαίνει ο Gomes. Το παιχνίδισμα με τους αναχρονισμούς, η ευφυέστατη ρητορική του κειμένου, οι κραυγαλέες pop εκρήξεις και οι τρυφερές, χαμηλότονες στιγμές ανήκουν χωρίς αμφιβολία στις μεγαλύτερες δυνάμεις της ταινίας. Επιπλέον, η συνεχής ματιά του Gomes πάνω στον συνάνθρωπο και η μόνιμη ανησυχία του για το μέλλον της χώρας του, μπορεί να κάνουν την αφήγησή του οργισμένη, όμως, παραδόξως ποτέ γραφική αλλά με μια μόνιμη αίσθηση αμεσότητας που μπορεί να γίνει εξαιρετικά επικοινωνίσιμη και σε πολλές ακόμη χώρες της Ευρώπης που βιώνουν αντίστοιχες κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις.

Τα δε χρονικά και οπτικά "τερτίπια" (ο Gomes αρέσκεται να χρησιμοποιεί διπλότυπες εικόνες πάνω στο ίδιο φόντο δημιουργώντας μια έξτρα διάσταση στα δρώμενα), δίνουν έναν εύθυμο αντίβαρο στις έντονα φορτισμένες προσωπικές μαρτυρίες, οι οποίες μάλιστα είναι και εκείνες που ανοίγουν το φιλμ και δίνουν το έναυσμα στον ίδιο τον σκηνοθέτη να παρατήσει αυτό που είχε αρχικά στο μυαλό του και να δημιουργήσει κάτι περισσότερο τραχύ αλλά απόλυτα εναρμονισμένο με τις τελευταίες εξελίξεις της χώρας του. Οι απολυμένοι του ναυπηγείου, οι "γενναίοι" που εκθέτουν τις μαρτυρίες τους μπροστά στην κάμερα και οι διαγωνιζόμενοι στο κελάηδισμα του σπίνου (στο πιο εκτενές και απαιτητικό μέρος του φιλμ, το οποίο το κλείνει κιόλας) είναι το ίδιο κρίσιμοι στην ιστορία με την περιήγηση της Σεχραζάντ στην (κυριολεκτικά, τονίζει με χιούμορ η ταινία) άκρη του κόσμου, την έντονη παρουσία των λαλίστατων ζώων και τα φαντάσματα των σκύλων, που κατοικούν στις γωνίες αυτού του μαγεμένου, αληθινού κόσμου, ο οποίος είναι αποτυπωμένος με έναν τρόπο που αποπνέει ταυτόχρονα το "ψηφιακό τώρα" αλλά και μία ρετρό αισθητική, κατόρθωμα του (μόνιμου συνεργάτη του Apichatpong Weerasethakul) διευθυντή φωτογραφίας Sayombhu Mukdeeprom.

Αναγκαστικά, μέσα σε όλο το σύνολο υπάρχουν στιγμές που λειτουργούν καλύτερα από ότι άλλες και κομμάτια που δεν χαρακτηρίζονται από την ενεργητικότητα των υπολοίπων. "Η απόδραση του Αδύνατου Σιμάο" που ανοίγει τον δεύτερο τόμο δεν μοιράζεται την δύναμη της συνέχειας, ούτε το δεύτερο μισό του τρίτου τόμου ("Το μεθυστικό κελάηδισμα των σπίνων") συμμερίζεται την ευστοχία του υπόλοιπου συνόλου (παραμένει ωστόσο εκείνο το σημείο που αποτυπώνει περισσότερο την βασανιστική πραγματικότητα). Αυτό όμως δημιουργεί μια αίσθηση απρόβλεπτου στο όλο εγχείρημα, όπου το αστείο ακολουθεί το δράμα που ακολουθεί τον μαγικό ρεαλισμό που συναντά το ντοκιμαντέρ με slapstick επιρροές. Η αφήγηση μπορεί να σταματά κοντά στην 530ή νύχτα, όμως, το μέλλον παραμένει ανοιχτό, αβέβαιο, ακριβώς όπως και η μοίρα της Σεχραζάντ. Η ίδια, ωστόσο, έχει βρει τον τρόπο να επιβιώνει μέρα με την μέρα, αποκαλύπτοντας το υπόγειο αισιόδοξο μήνυμα της ταινίας, κόντρα στα "Δάκρυα της Δικαστίνας" το πιο έντονο (εικαστικά και θεματικά) από όλα τα κεφάλαια του εξάωρου έπους.

Αξίζει τυπική βαθμολογία σε μία ταινία που επιχειρεί να ανοίξει νέους αφηγηματικούς δρόμους και να δοκιμάσει ένα σωρό καινούρια πράγματα, άλλοτε επιτυγχάνοντας θαυμαστά και άλλοτε προκαλώντας το μειδίαμα της περιέργειας; Ουσιαστικά όχι καθώς οι "Χίλιες και Μία Νύχτες"¨του Gomes είναι ένα φιλμικό πρωτότυπο, μια φρέσκια δημιουργία χωρίς προηγούμενο κι ένα καινούριο δείγμα πολιτικού σινεμά, διαθέσιμο για εξερεύνηση από τις επόμενες γενιές κινηματογραφιστών. Και μόνο αυτό δικαιολογεί όχι μόνο τον λόγο ύπαρξής του αλλά και την αναγκαιότητά του. (Ωστόσο, 4*/5)

Επιμέρους αξιολόγηση: Arabian Nights, Vol. I: The Restless One (4*/5), Arabian Nights, Vol. II: The Desolate One (4.5*/5), Arabian Nights, Vol. III: The Enchanted One (3.5*/5)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...