Πόσα ασπρόμαυρα, στυλιζαρισμένα έχουμε δει τελευταία; Άπειρα, θα απαντήσω με πρόχειρους υπολογισμούς, όμως, όσο οι εικόνες τους έχουν δύναμη, δεν πρόκειται να διαμαρτύρομαι. Η Ida του Pawel Pawlikovski, η ταινία με την οποία για πρώτη φορά σκηνοθετεί στην μητρική του γλώσσα, δεν κάνει κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί: Καθολική εκκλησία, Εβραίοι, o κομμουνισμός στην Πολωνία, οι εφιάλτες του Β' παγκοσμίου πολέμου, η αγωνιώδης αναζήτηση μιας νέας κοπέλας για να βρει τους τάφους των γονιών της. Αλλά και μια υπέροχη ύπαρξη, ένα πρόσωπο που στοιχειώνει με την ομορφιά του τα ασπρόμαυρα κάδρα.
H νεαρή Άννα ετοιμάζεται να χειροτονηθεί καλόγρια αλλά, πριν τους όρκους της, πρέπει να επισκεφθεί την μοναδική εν ζωή συγγενή της, την θεία της. Η Άννα έχει ανύπαρκτες σχέσεις μαζί της, όμως, δεν μπορεί να αρνηθεί την επιθυμία της ηγουμένης της (ως άλλη Viridiana). Στο σπίτι της θείας της, όμως, την περιμένει η αποκάλυψη πως το πραγματικό της όνομα δεν είναι Άννα αλλά Ida κι ότι όχι μόνο δεν είναι καθολική, αλλά και Εβραία που γλίτωσε από την θανάτωση όλης της της οικογένειας κατά την διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου. Η ίδια, τότε, θα ξεκινήσει μαζί με την θεία της Wanda όχι μόνο ένα ταξίδι για την ανακάλυψη του τι πραγματικά συνέβη τότε αλλά και για να ανακαλύψει την πραγματική ζωή έξω από την μονή.
Αυτό που καταφέρνει από την αρχή ο Pawlikovski είναι να απομακρύνει την σκέψη του θεατή από την ίδια την φύση της ιστορίας. Ο αφηγηματικός άξονας όχι μόνο δεν είναι πρωτότυπος, ίσως να μπορεί να θεωρηθεί και χιλιοειπωμένος. Πλείστα δράματα έχουν ασχοληθεί με τις μαύρες πτυχές της ιστορίας του μέσου του 20ού αιώνα, τον πόλεμο, τους διωγμούς, τα απολυταρχικά καθεστώτα. Ίσως και γι' αυτό, ο Pawlikovski ακολουθεί μια ελλειπτική αφήγηση, χωρίς λεπτομέρειες γεγονότων και διαδικασιών, παρά εστιάζει στα πρόσωπα, τις σιωπές και τις αντιδράσεις.Το φιλμ αφιερώνει μεγάλο χρόνο στα βλέμματα των πρωταγωνιστών του, όμως, προσπερνάει γρήγορα πολλές από τις πράξεις τους. Η ιστορία αφορά κυρίως το εσωτερικό ταξίδι τους και ο οι ενδιάμεσες στάσεις ή ο προορισμός (ακόμα κι αν σοκάρει) είναι απλά λεπτομέρειες.
Από την άλλη, επιλέγει να καδράρει τις σκηνές παράδοξα, με μεγάλους νεκρούς χώρους στα πλάνα και με τους χαρακτήρες να πασχίζουν να χωρέσουν σε μια γωνία της εικόνας. Αυτή η προσέγγιση δίνει μια απόκοσμη αίσθηση στο φιλμ, κάνει τον θεατή να νιώθει το κενό, το μέγεθος της απώλειας, ακόμα και μια αόρατη κοσμική παρουσία να παρακολουθεί τα πράγματα. Στην αρχή ίσως να ξενίζει, όμως, στην πορεία αρχίζει να λειτουργεί και να συμβάλλει καθοριστικά στο πνεύμα της ταινίας.
Αυτό, όμως, που κάνει την ταινία να ξεχωρίζει είναι τα μεγάλα εκφραστικά μάτια (και τα λακάκια) της Agata Trzebuchowska, που λένε πολλά περισσότερα από όσα εκστομίζει ποτέ ο χαρακτήρας της, εξερευνητικά και γεμάτα συγκρούσεις αλλά πάντα κρίνοντας ψύχραιμα όλα όσα περνούν από μπροστά τους. Η σύγκριση με την Agata Kulesza, που ως Wanda εκφράζει ψυχρά και χωρίς ενοχές τις σκέψεις της, τονίζει τις αντιθέσεις αλλά και τα κοινά δύο γυναικών που θέλουν να συμφιλιωθούν όσο γίνεται με το παρελθόν τους αλλά, κυρίως, με το μέλλον τους. Ακόμα κι αν αυτό είναι φωτογραφημένο στο πιο αποπνικτικό γκρίζο που θα μπορούσε να συλλάβει ο Pawlikovski. Θα σου πρότεινα να παρακολουθήσεις όταν θα υπάρξει η ευκαιρία αυτή τους την προσπάθεια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου