Αρχαιολογία. Αστρονομία. Αναζήτηση των αγνοούμενων της δικτατορίας του Πινοσέτ. Στο "Nostalgia for the Light" [letterboxd], o Patricio Guzmán ένωσε τρεις φαινομενικά ανεξάρτητους τομείς, με φόντο την έρημο της Χιλής, για να τους ανάγει ανατριχιαστικά στην κοινή αλήθεια: την αναζήτηση του παρελθόντος. Τώρα, στο "El Botón de Nácar", με όχημα ένα μαργαριταρένιο κουμπί, ο Guzmán επιχειρεί να κάνει το ίδιο με αφορμή το νερό και τις απέραντες όχθες χιλιάδων μιλίων που αποτελούν την ακτογραμμή της Χιλής. Και, με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δημιούργησε από την πρώτη προβολή του στην Berlinale έντονες συζητήσεις για μια σίγουρη πορεία πλήθους αξιώσεων αλλά κατάφερε να κάνει και την αρχή ήδη φεύγοντας από το Βερολίνο με το βραβείο σεναρίου στις αποσκευές.
Αν και είναι φαινομενικά παράδοξο να μιλάμε για βραβείο σεναρίου σε ένα ντοκιμαντέρ, το "El botón de nácar" έχει αρκετούς λόγους για να υποστηρίξει την επικράτησή του. Συνεχίζοντας την (κατά δηλώσεις του) τριλογία που ξεκίνησε με το "Nostalgia for the Light", σχετικά με τη μνήμη της Χιλής ως χώρα και την ευθύνη που φέρει για τα ιστορικά της εγκλήματα, ο Guzmán ξεκινά από το… νερό και την αχανή τοπογραφία της Χιλής για να οδηγηθεί σταδιακά στην εξαφάνιση την γηγενών φυλών, στα φαντάσματα της δικτατορίας, στους αγνοούμενους-θύματα της πολιτικής και, τελικά, στην επίδραση που έχουν όλα αυτά στην εθνική ταυτότητα.
Είναι μια προσέγγιση φιλόδοξη που ξεκινά διακριτικά αλλά οπτικά εντυπωσιακά (ο Guzmán, εξάλλου, αρέσκεται να εξετάζει τα πολιτικά κοινωνικά θέματα μέσα από τον μανδύα της επιστήμης, όπως όταν συνδέει την αστρονομία με την πίστη των ιθαγενών, καταλήγοντας ότι οι ψυχές τους μετατρέπονται σε αστέρια), για να εξελιχθεί σε μια ειλικρινή αφήγηση ενός εγκληματικού παρελθόντος που αναζητά δικαίωση. Οι απαράμιλλης ομορφιάς εικόνες της φύσης, σταδιακά αντικαθίστανται από τις φωτογραφίες του παρελθόντος και από τις μαρτυρίες των ελάχιστων εναπομείναντων μελών των φυλών, τα οποία πλήρωσαν την άφιξη του δυτικού πολιτισμού και του πολιτικού κόστους, για να αποκαλύψουν μια αφήγηση που είναι τόσο οικολογική όσο και ιστορικής σημασίας και, στην ουσία της, απόλυτα ανθρωπιστική. Όταν ο Guzmán, παίρνοντας συνεντεύξεις από τους γηγενείς Kawesqar και Yagan της Παταγονίας και ζητώντας να μεταφραστεί στη γλώσσα τους η λέξη "Θεός", λαμβάνει ως απάντηση ότι δεν έχουν κάποια αντίστοιχη λέξη, το αυθόρμητο γέλιο περιέχει και μια απεριόριστη δόση θλίψης.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του Guzmán, όμως, είναι ότι παρά τον τοπικό χαρακτήρα του θέματος, η αποτύπωση (μέσω της Γης, των αστερισμών και των "μυστικών" του νερού) καταφέρνει να το μετατρέψει σε κάτι πραγματικά οικουμενικό και (απλά) συγκλονιστικό. Η φιλοσοφική θεώρησή του ξεπερνά τους πολιτικούς συμβολισμούς και τα ιστορικά γεγονότα για να αναχθεί σε μια παγκόσμια θεώρηση της σχέσης ανθρώπου, φύσης, πολιτισμού και πολιτικής. Τα τελευταία χρόνια, τα ντοκιμαντέρ πλέον διεκδικούν δυναμικά τη θέση τους στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα των μεγάλων Φεστιβάλ (ας θυμηθούμε και το, επίσης, εξαιρετικό "The Look of Silence" (Frame Game Review εδώ) του Joshua Oppenheimer από την πρόσφατη Βενετία) και η ταινία του Guzmán αποδεικνύει ακριβώς τον λόγο. Εξάλλου, οι εντονότερες αφηγήσεις προέρχονται από την ίδια την πραγματικότητα, αρκεί κάποιος να ακούσει γύρω του και να αποκωδικοποιήσει τις σιωπηλές μαρτυρίες. (4*/5)
Το παρόν κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση της κριτικής της ταινίας από το φετινό φεστιβάλ κινηματογράφου του Βερολίνου.
Η ταινία προβάλλεται την Κυριακή, 27 Σεπτεμβρίου στις 20:00 στον κινηματογράφο Δαναός 1.
Περισσότερες κριτικές από τις 21ες Νύχτες Πρεμιέρας, εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου