Παρασκευή 13 Μαρτίου 2015

#tdf17 Review: Η όψη της σιωπής / The Look of Silence του Joshua Oppenheimer

 
Όποιος έχει δει το "Act of Killing", γνωρίζει ότι ο Joshua Oppenheimer δεν διστάζει να πλησιάζει απροκάλυπτα την σκληρότητα του θέματος, ούτε προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από μαρτυρίες ψεύτικης μεταμέλειας και δακρύων. Καταγράφει την παράνοια των δολοφόνων με χαμόγελο, τους αφήνει να αστειευτούν για τις βαρβαρότητες που πραγματοποίησαν κατά τα νεανικά τους χρόνια (και οι οποίες, ακόμα τους φέρνουν σε θέση ισχύος) και μαγνητοσκοπεί την καθημερινότητά τους σαν να πρόκειται για τους ήρωες της διπλανής πόρτας. Για εκείνον, το ανθρώπινο τέρας βρίσκεται δίπλα μας και δεν χρειάζεται καμία υποκρισία, ούτε υπερβολική δραματοποίηση για το αυτονόητο (αν και σαφέστατα, ανατριχιαστικό).

Το 1965, όταν η κυβέρνηση της Ινδονησίας ανατράπηκε από το πραξικόπημα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι δολοφονήθηκαν σε λιγότερο από ένα χρόνο. Οι εκτελεστές αυτών των ομαδικών δολοφονιών ήταν κυρίως "γκάνγκστερ" και μαυραγορίτες, πιόνια του πολιτικού συστήματος, που, ακόμα και σήμερα, με την ανοχή και την υποστήριξη του τύπου, κυβερνά την χώρα. Ο Ανουάρ, μαυραγορίτης εισιτηρίων έξω από ένα τοπικό κινηματογράφο, ο οποίος πραγματοποίησε περισσότερες από 1000 δολοφονίες την επίμαχη περίοδο, ήταν ο "ήρωας" του "The Act of Killing", εκείνος που επέλεξε να "κινηματογραφήσει" τις περιπέτειές του ως φιλμ νουάρ ή μιούζικαλ, αγνοώντας επιδεικτικά το γεγονός ότι επρόκειτο για πραγματική γενοκτονία.

Στο "The look of Silence", o Oppenheimer συμπληρώνει την εικόνα της τραγωδίας και στρέφει την οπτική του στην πλευρά των θυμάτων. Το ντοκιμαντέρ γυρίστηκε ταυτόχρονα με το "The Act of killing", κατά την διάρκεια σχεδόν μιας δεκαετίας, και αποτελεί όχι τόσο sequel όσο τον καθρέφτη του αρχικού ντοκιμαντέρ και την ολοκλήρωση της εικόνας μιας κατάστασης, που μοιάζει τόσο κινηματογραφική ακριβώς γιατί ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να συλλάβει το μέγεθος της τραγωδίας. Στο "Look..." ήρωας (και, ενδεχομένως, ο ανώνυμος συν-σκηνοθέτης) είναι ο Adi, ένας 44-χρονος οπτικός, ο οποίος, όταν το παιδί του του περιγράφει το πώς τους μεταφέρθηκε στο σχολείο η ιστορική πραγματικότητα, αποφασίζει να αντιμετωπίσει ο ίδιος τους δολοφόνους του αδερφού του κατά τα γεγονότα του 1965, και να τους ρωτήσει ευθέως για την οπτική τους, όσο ειρωνικά, τους μετρά την όραση.

Εξ ορισμού, το "The Look of Silence" φαντάζει πολύ πιο προσωπικό ως εγχείρημα. Εδώ, σε αντίθεση με το "The Act of Killing" όπου στο επίκεντρο βρίσκεται ένας δολοφονικός αλλά αγνώμων χαρακτήρας, στην θέση του αφηγητή έχουμε τον εκπρόσωπο των θυμάτων του μακελειού, που πασχίζουν για να ανατρέψουν το ρητό που επιβάλει ότι "την ιστορία γράφουν οι νικητές" και να οδηγήσουν τους θύτες έστω σε μια αναγνώριση των πράξεών τους, σαν μια ύστατη πράξη τιμής απέναντι στους νεκρούς συγγενείς τους. Λογικά, το όλο εγχείρημα φορτίζεται σύντομα έντονα συναισθηματικά και ο αγώνας του Adi γίνεται όλο και πιο φανερός, κάνοντας τους ερωτηθέντες να αρχίσουν να αντιδρούν λέγοντας ότι "όλο μιλάς για πολιτική", να εκφράζουν τα πρώτα σημάδια ανησυχίας και να αποκαλύπτουν για πρώτη, ίσως, φορά, ότι ίσως όλη αυτή η ιστορία να άφησε και πάνω τους το στίγμα της. Οι αρχικές "αστείες" αναφορές ότι έπιναν το αίμα των νεκρών θυμάτων του για να μην τρελαθούν, καθώς και οι "ανάλαφρες" περιγραφές του τρόπου με τον οποίο σφάγιαζαν τους υπολοίπους σταδιακά δίνουν την θέση τους σε αμήχανα βλέμματα, γέλια που δεν δικαιολογούν το υπόβαθρο των λέξεων και διαστήματα σιωπής, που οδηγούν στην συνειδητοποίηση: "Δε μου αρέσει αυτό που κάνεις, Joshua ". Στον αντίποδα, όλων αυτών των δηλώσεων, ο υπεραιωνόβιος πατέρας του Adi, τυφλός και σχεδόν κουφός πια, με ένα ασθενικό και λιπόσαρκο κορμί, αποτελεί την υπενθύμιση ότι όλα αυτά τα γεγονότα υπήρξαν στα αλήθεια και ότι όλα αυτά τα εγκλήματα με τις σαδιστικές περιγραφές ήταν κομμάτι της πραγματικής ιστορίας.

Και, πάλι, όμως, για όσους έχουν δει το The Act of Killing, αυτά δεν πρόκειται να τους φανούν πρωτόγνωρα. Εκεί είναι που υστερεί το δεύτερο κομμάτι της ιστορίας που αφηγείται ο Oppenheimer. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την δύναμη της αφήγησης και την ικανότητά του να ξεγυμνώνει ψυχικά όσους ακολουθεί με την κάμερά του, όμως, το στοιχείο της έκπληξης έχει πια χαθεί. Το The look of Silence είναι σαφώς πιο φορτισμένο από το "The Act...", όμως, ταυτόχρονα, φαντάζει και πιο συμβατικό. Η προσωπική ιστορία του Adi, όσο συναισθηματικά έντονες αντιδράσεις κι αν προκαλεί, δεν είναι το ίδιο "κινηματογραφική" όσο η ιστορία του villain, και ειδικά του φαντασμένου, επικίνδυνου λόγω της ηλιθιότητάς του, πραγματικού ανθρώπου, villain.

Όταν κοντά στο τέλος, ο Adi συναντά και την κόρη ενός από τους θύτες, εκείνη του ζητά να συγχωρέσει τον πατέρα της, "που είναι ένας άκακος γέρος πια", δίνοντας το τελειωτικό χτύπημα της ιστορίας. Ο τρόπος που το λέει μαρτυρά ότι ο τρόμος κληροδοτείται και μέσα στην ίδια οικογένεια, όχι μόνο στις γειτονιές, όπου όλοι γνωρίζουν την πραγματική ιστορία και τις ιστορικές λεπτομέρειες του καθενός, κι ας μη μιλάει κανείς ανοιχτά παρά μόνο με τα μάτια. Τουλάχιστον, ο Adi κατάφερε να πει την ιστορία του και να γνωστοποιήσει την περίπτωση του αδερφού του. Δεν είναι happy ending αλλά παραμένει μια μικρή ιστορία δικαίωσης, έστω και μόνο ηθικής, ειδικά τώρα που ο κόσμος μπορεί πλέον να ακούσει. Προσωπικό σημείωμα: Η στιγμή που άναψαν τα φώτα μετά την ολοκλήρωση της προβολής στην Βενετία και αποκάλυψαν τον πρωταγωνιστή της ταινίας να τρέμει ολόκληρος, να μην μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του και να απομακρύνεται υποβασταζόμενος, υπό τους ήχους του ασταμάτητου χειροκροτήματος από τον εξώστη της Sala Grande, θα μείνει μέσα μου. για. πάντα. (4*/5)

Το παρόν κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση της κριτικής της ταινίας από το φετινό φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας, όπου πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της.

H ταινία προβάλλεται στην αίθουσα TZON KAΣΣABETHΣ το Σάββατο, 14 Μαρτίου στις 20:00 και σε επανάληψη στην αίθουσα ΣTAYPOΣ TOPNEΣ το Σάββατο, 21 Μαρτίου στις 20:30.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...