Δευτέρα 26 Μαρτίου 2012

Αναχρονισμοί στον κινηματογράφο: Κανένα μίσος.

Στον «Οίκο Ανοχής (L’ Apollonide)» του Bertrand Bonello, οι πόρνες λικνίζονται νωχελικά στους ήχους του Mighty Hannibal και του Lee Moses, την εποχή που ο εικοστός αιώνας αρχίζει να διανύει τα πρώτα του χρόνια. Στο «2001: A Space Odyssey» οι νότες του Richard Strauss συνοδεύουν τις εικόνες του Kubrick ενώνοντας την προϊστορία με το μέλλον της επιστημονικής φαντασίας. Στους «Inglourious Basterds» του Tarantino, η Shoshanna της Melanie Laurent ετοιμάζεται να κάνει μπουρλότο ένα μάτσο ναζί υπό τους ήχους του David Bowie. Οι τρεις προηγούμενες υπέροχες αναχρονιστικές σκηνές αποδεικνύουν ότι αν το πείραμα του αναχρονισμού πετύχει, η ταινία ανεβαίνει αυτόματα επίπεδο και η σκηνή αποδεσμεύεται από τον χρόνο και το τώρα της αποκτώντας επιπλέον δυναμική.

Έναρξη ψευτοακαδημαϊκής ανάλυσης. Ο αναχρονισμός στον κινηματογράφο είναι η χρήση ενός στοιχείου που αφορά μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, σε μια άλλη εποχή. Μπορεί να αφορά την μουσική που συνοδεύει τις σκηνές, τον ρουχισμό και το στυλ γενικά, μέχρι και την ίδια την φρασεολογία που χρησιμοποιείται. Μπορεί προφανώς να προκύπτει τυχαία λόγω άγνοιας των συντελεστών, πρακτική που συνήθως ακολουθείται από αντιδράσεις και χρήση κοσμητικών επιθέτων που δεν κολακεύουν την ταινία, αλλά συνήθως είναι επιλογή εσκεμμένη που θεωρητικά στοχεύει σε ανανέωση του πρωτογενούς υλικού και αναγωγή σε κάτι διαχρονικό και ουσιαστικό, αποκομμένο από εποχιακούς περιορισμούς. Ψευτοακαδημαϊκή ανάλυση τέλος.

Το Moulin Rouge είναι το απόλυτο παράδειγμα στην αναχρονιστική χρήση της μουσικής. Σχεδόν όλη η ποπ και η ροκ ιστορία του εικοστού αιώνα παρελαύνει από την οθόνη, από εικονική Merilyn και Madonna-βασίλισσα της ποπ μέχρι Queen και Police σε νέες επικές, και πλέον ιστορικές, διασκευές. Κάτι αντίστοιχο επιχείρησε και η Σοφία Κόπολα, ντύνοντας με Cure και New Order την ανούσια καθημερινότητα της Μαρίας Αντουανέτας της, ξεσηκώνοντας αδικαιολόγητες αντιδράσεις. (Δεν ήταν τόσο κακό εξάλλου, όσο κι αν φωνάζουν ορισμένοι, έξτρα πόντοι και για τα all-star που εμφανίζονται στο 00:10). Επίσης, στο A Knight’s Tale, οι Queen καταφέρνουν να ακουστούν μέχρι την μεσαιωνική Αγγλία. They will rock them, εξάλλου.

Όμως αναχρονισμός δεν είναι μόνο στην μουσική. Πολλά αναχρονιστικά στοιχεία μπορούν να εισβάλλουν στην καλλιτεχνική διεύθυνση μιας ταινίας και να προσδώσουν το απαραίτητο edge. Μεγαλύτερος καλλιτέχνης από τον Tarsem σε αυτό τον τομέα δεν έχει εμφανιστεί τελευταία. Στο The Fall, το πραγματικό του αριστούργημα, ανατολίτικες επιρροές, ινδουιστικά σύμβολα, αφρικανικοί μύθοι και σχεδόν όλη η σημειολογία της ελληνορωμαϊκής ιστορίας και της Μέσης Ανατολής ενώνονται για να δημιουργήσουν ένα πραγματικό παραμύθι. Στο The Cell, αναγεννησιακοί πίνακες αποτελούν το background του μυαλού ενός εγκληματία ενώ στο Immortals η βυζαντινή τεχνοτροπία χρησιμοποιείται στις τοιχογραφίες των αρχαιοελληνικών μαντείων και οι Τιτάνες και οι Θεοί πολεμούν μεταξύ τους αντανακλώντας τις τεχνικές του Caravaggio. Θα μπορούσε να κατηγορήσει κανείς τον Tarsem για άγνοια και τυχαία υποκλοπή καλλιτεχνικών αναφορών για όλα αυτά; Δύσκολο. Απαιτεί μεγάλη γνώση για να καταφέρει κανείς να συνταιριάξει όλα αυτά τα στοιχεία, με αίσθηση συνοχής που ξεπερνά τον ίδιο τον χρόνο και έξυπνους συσχετισμούς (πχ βυζαντινή τεχνοτροπία στην απεικόνιση αρχαιοελληνικών θεμάτων) που αναγνωρίζουν την ιστορική συνέχεια.

Ειδική μνεία χρειάζεται να γίνει και στους Quentin Tarantino και Robert Rodriguez και την όλη προσπάθειά τους για αναβίωση του Grindhouse κινήματος. Ιστορίες τοποθετημένες στο παρόν αλλά με ξεκάθαρη ηχώ από τα ‘70ς, μαζί με την υποκουλτούρα και την «βρωμιά» της εποχής. Death Proof, Planet Terror και Machete και ο Rodriguez ειδικά μοιάζει να ξεχάστηκε σε μια άλλη εποχή. Εκείνος που κατάφερε να κλέψει όμως τις εντυπώσεις είναι ο Ti West με το εξαιρετικό πραγματικά House Of The Devil του, που είναι ντυμένο στα Technicolor των 70ς και τα χαρακτηριστικά κουρέματα των early ‘80ς. Ψήγματα αναχρονισμού βρίσκουμε και στο Zodiac του David Fincher, που όσο μοντέρνο κι αν είναι, κουβαλάει μαζί του τον απόηχο της αισθητικής της δεκαετίας του ‘70.

Ο αναχρονισμός είναι ένα μέσο στο οποίο έχουν καταφύγει πολλοί δημιουργοί για την καινούρια απόδοση ενός συνήθως κλασικού έργου, για παράδειγμα του Σαίξπηρ. Στο Titus της Julie Taymor η Ρώμη συνδυάζει στοιχεία της αρχαίας κλασσικής εποχής της με αυτά της εποχής του Μουσολίνι, ενώ την θριαμβευτική παρέλαση των ρωμαϊκών στρατευμάτων συνοδεύουν θορυβώδεις μοτοσικλέτες. Στο Romeo + Juliet του Baz Luhrmann, το "ξίφος" παραμένει ως λέξη αλλά σημαίνει "πιστόλι" και αυτούσιο  το πρωτότυπο κείμενο μεταφέρεται στο τώρα των συγκρούσεων μεταξύ συμμοριών. Στον επερχόμενο Κοριολάνο του Ρέιφ Φάινς, η Ρώμη προδίδει την ατμόσφαιρα μιας Γιουγκοσλαβίας σε πόλεμο ή μιας χώρας στην Μέση Ανατολή, η σύγκλητος συνεδριάζει σε έδρανα Βουλής και οι ψηφοφορίες του λαού γίνονται στα τηλεοπτικά στούντιο. Κι όμως, το πνεύμα του σεναρίου παραμένει αναλλοίωτο.

Τέλος, αν έπρεπε να ανακηρυχτεί ένας βασιλιάς του αναχρονισμού, η κορώνα να πήγαινε ασυζητητί στους Monty Python που πάντα στα κείμενά τους εισήγαγαν καυστικά αναχρονιστικά σχόλια, είτε αυτά αφορούσαν το Άγιο Δισκοπότηρο, είτε τους Ληστές της Ιστορίας, είτε την ζωή του Χριστού στο αιρετικό Life Of Brian. Η διαχρονική δύναμη αυτών των αναχρονιστικών προσθηκών είναι που τα κάνουν συνεχώς επίκαιρα και τα ανάγουν σε σενάρια πολλαπλών αναγνώσεων. Ο αναχρονισμός, εξάλλου, είναι ένα στοιχείο που με την πλήρη επίγνωση των αναφορών και την επιλογή των κατάλληλων συσχετίσεων, μόνο ενισχυτικά μπορεί να δράσει στον αντίκτυπο μίας ταινίας.

4 σχόλια:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...