Venice Film Festival 2012: Συγκεντρωτικό ποστ αποτίμησης

Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, λίγες ώρες πριν την ανακοίνωση των βραβείων της κριτικής επιτροπής του 69ου φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, το τοπίο είναι θολό σχετικά με το πού μπορεί να καταλήξει ο πολυπόθητος Χρυσός Λέοντας. Χωρίς προφανή φαβορί στην κούρσα για το τέλος, η φετινή μόστρα αποφάσισε να παρουσιάσει ένα πιο τολμηρό πρόγραμμα, αναλαμβάνοντας ρίσκα και προσπαθώντας να αντικατοπτρίσει την ατμόσφαιρα κρίσης –στην οικονομία και τις ανθρώπινες σχέσεις γενικά- στην θεματική των ταινιών της και να παρουσιάσει ένα πιο λιτό, αιχμηρό προφίλ με σκοπό να τη διαχωρίσει από το παρελθόν της και θα την ωθήσει «φρεσκαρισμένη» σε μία νέα εποχή καλλιτεχνικής αναζήτησης.

Με κλίμα ιδιαίτερα χαλαρό και την προσέλευση του κόσμου να βρίσκεται σε χαμηλότερα από τα συνηθισμένα επίπεδα, το φεστιβάλ άνοιξε κάπως χλιαρά με το Reluctant Fundamentalist της Mira Nair, που επιχείρησε λανθασμένα να γίνει το crowd-pleaser της έναρξης, κατάφερε ωστόσο να θεμελιώσει την θεματική του προγράμματος. Άνθρωποι, οικογένειες και κοινωνίες σε κρίση φάνηκαν να καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο κομμάτι του φεστιβάλ, που φέτος διεξάχθηκε σε μία Ιταλία χτυπημένη από την οικονομική λιτότητα, με την κατασκευή του καινούριου Palazzo Del Cinema να έχει καθυστερήσει, την κατακραυγή του κόσμου για τα σαράντα εκατομμύρια ευρώ που θα επιβαρύνουν την τσέπη του και τις διαμαρτυρίες και τις πορείες για το κλείσιμο του θρυλικού στούντιο της Cinecittà.

Το πλήθος των ταινιών, παράλληλα, μειώθηκε δραστικά σε μια προσπάθεια δημιουργίας περισσότερου χώρου για το κάθε έργο να αναπνεύσει αλλά και αυστηρότερης επιλογής, δείγμα της αποφασιστικότητας του καινούριου διευθυντή Alberto Barbera. Κάτω από 100 ταινίες προβλήθηκαν συνολικά σε όλα τα προγράμματα, διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός τελικά αλλά σαφώς μακριά από τα φαινόμενα γιγαντισμού του παρελθόντος. Αυτό βέβαια που αποδείχθηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι η έλλειψη φιλμ, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, που έλαβαν ομόφωνα θετικές κριτικές, κάτι που δεν είναι απαραίτητα αρνητικό καθώς δείχνει την τάση για επιλογή ταινιών που ακολουθούν μη συνηθισμένες αφηγηματικές γραμμές. Επίσης, χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια του Barbera να συμπεριλάβει στο διαγωνιστικό και στα υπόλοιπα παράλληλα προγράμματα όσο το δυνατόν περισσότερες γυναίκες δημιουργούς, ως αντίδραση για την πλήρη απουσία γυναικών από το πρόγραμμα των Καννών, ενέργεια όμως που κάποιες φορές δημιούργησε αμηχανία καθώς μερικές από αυτές τις ταινίες τοποθετήθηκαν καθαρά λόγω πολιτικής και όχι ποιότητας.

Παρόλη τη διάσταση απόψεων, βέβαια, το The Master του Paul Thomas Anderson χειροκροτήθηκε από όλους, χαιρετίστηκε με ένα πεντάλεπτο standing ovation στο τέλος της επίσημης παγκόσμιας πρεμιέρας του στην Sala Grande του Lido και χάραξε ήδη την πορεία του για μία θριαμβευτική βραβειακή σεζόν, ωθώντας τους πρωταγωνιστές του Joaquin Phoenix και Philip Seymour Hoffman προς το τελικό βάθρο των νικητών. Ταινία που, επίσης, μας τράβηξε το ενδιαφέρον ήταν το ισραηλινό Fill The Void, μεταφέροντας τις θεματικές τηςJane Austen στο περιβάλλον μιας σύγχρονης ορθόδοξης Χασίδικης οικογένειας του Τελ Αβίβ, διατηρώντας την μοντέρνα του οπτική και τον λιτό του λόγο και έχοντας ήδη κλείσει προβολές στα φεστιβάλ Toronto, Νέας Υόρκης και Λονδίνου, επιβεβαιώνοντας τις καλλιτεχνικές του προδιαγραφές.

Σε πιο πειραματική γραφή αλλά εντυπωσιακά άμεσο στον τρόπο που επηρεάζει τον θεατή, το Betrayal ήταν ακόμη μία έκπληξη του φεστιβάλ (κάποιοι το αναφέρουν ήδη ως φαβορί για κάποιο βραβείο) που κατάφερε να μαγνητίσει και να υπνωτίσει το κοινό με την σουρεαλιστική αφήγηση μιας ιστορίας απιστίας και όλων των αλυσιδωτών αντιδράσεων που φτάνουν (και ξεπερνούν) την αναπόφευκτη εκδίκηση. 

Παράλληλα, όπως αναμενόταν, η πρεμιέρα της καινούριας ταινίας του Terrence Malick, To the Wonder, δίχασε το κοινό, αν και εμείς σταθήκαμε στην θετική πλευρά, αναγνωρίζοντας κι εκτιμώντας τις ικανότητες της πρωταγωνίστριας Olga Kurylenko και τις φιλοσοφικές προθέσεις του Malick, αλλά έχοντας ενστάσεις όσον αφορά το θρησκευτικό κομμάτι των προβληματισμών προς το τέλος της ταινίας. Το Wadjda, η πρώτη ταινία εξολοκλήρου γυρισμένη από cast & crew της Σαουδικής Αραβίας, το Tango Libre και η ευρηματική δομή του φινάλε του, η κινηματογραφική προβολή της ιαπωνικής μίνι σειράς Shokuzai (Penance), το παιχνιδιάρικο Bait 3D aka “καρχαρίες στο supermarket” αλλά και το εξαιρετικά λιτά και άμεσα L’ intervallo και Me too των Οριζόντων ανήκουν στα φιλμ που ξεχώρισαν τις μέρες των προβολών. Αντιθέτως, το καινούριο πόνημα του Ramin Bahrani, At Any Price, μας απογοήτευσε χάνοντας κάπου στον δρόμο τον λυρισμό του δημιουργού του, προκύπτοντας μάλλον εύπεπτο και σχηματικό, ενώ και ο Iceman του Ariel Vromen υπήρξε πασιφανής σπατάλη διαθέσιμου ταλέντου, καθώς περιορίστηκε σε ένα ανεκδιήγητο ρεσιτάλ κακών ερμηνειών και ένα κακοραμμένο σύνολο σκηνών.

Ειδική μνεία αξίζει και η πρωτοβουλία του φεστιβάλ, για πρώτη φορά φέτος, σε συνεργασία με τοFestivalscope, να προσφέρει σε streaming 10 ταινίες από το τμήμα των οριζόντων και 13 μικρού μήκους, στην εικονική αίθουσα «Sala Web» 500 θέσεων. Ελπίζουμε η τολμηρή αυτή κίνηση να στεφθεί επιτυχία και να υιοθετηθεί και από άλλα μεγάλα φεστιβάλ δίνοντας την ευκαιρία σε όλο τον κόσμο να έχει την ευκαιρία να πάρει μια γεύση από τις σύγχρονες τάσεις του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Σε γενικές γραμμές, το φετινό φεστιβάλ Βενετίας ανέδειξε ένα πιο μοντέρνο προφίλ παρά το γεγονός ότι είναι το παλαιότερο ιστορικά φεστιβάλ κινηματογράφου του κόσμου. Λόγω, βέβαια, της απότομης αλλαγής, δημιουργήθηκε μια αίσθηση αποπροσανατολισμού στον κόσμο που ήταν συνηθισμένος στις παλαιότερες δομές ότι έγινε πιο εσωστρεφές, κάτι που δεν είναι απαραίτητα σωστό καθώς οι αλλαγές που έγιναν επανέφεραν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στις ταινίες παρά στο star power, που σαφώς δεν καταδικάστηκε αλλά σταμάτησε να είναι αυτοσκοπός. Ο Barbera υποσχέθηκε ότι ο νέος προσανατολισμός θα γίνει πιο σαφής τα επόμενα δύο χρόνια κι εμείς κρατούμε τις υποσχέσεις στο μυαλό, ανανεώνοντας τον ραντεβού με την Βενετία για τον επόμενο Σεπτέμβρη.

Τέλος, σε μία προσπάθεια ευρύτερης αξιολόγησης των ταινιών, ζητήσαμε από τον φεστιβαλικό @JohnTikis και την red carpet expert και παραπολυφεστιβαλική @irinivn, που επίσης επισκέφθηκαν το φεστιβάλ, να βαθμολογήσουν τις ταινίες που παρακολούθησαν στην Βενετία, μία συνοπτική αποτίμηση που φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Όλες οι αναλυτικές κριτικές των ταινιών του 69ου φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας βρίσκονται εδώ.

Update:

Τα βραβεία της κριτικής επιτροπής μοιράστηκαν, τελικά, ως εξής:

Golden Lion for Best Feature Film: Pietà του Kim Ki-Duk

Special Jury Prize: Paradise: Faith (Paradies: Glaube) του Ulrich Seidl

Silver Lion for Best Director: Paul Thomas Anderson για το The Master

Volpi Cup for Best Actor: Joaquin Phoenix και Philip Seymour Hoffman για το The Master

Volpi Cup for Best Actress: Hadas Yaron για το Fill the Void (Lemale et ha'chalal)

Osella for Best Screenplay: Something in the Air (Après Mai) του Olivier Assayas

Marcello Mastroianni Award for Best New Young Actor: Fabrizio Falco για τα È stato il figlio και Bella Addormentata.

Technical Achievement: Ε Stato il Figlio του Daniele Cipri 

Luigi de Laurentiis Lion of the Future Award for Best Debut Film: Mold (Küf) του Ali Aydin

Orrizonti: Best Feature: Three Sisters του Wang Bing

Orrizonti: Jury Prize: Tango Libre του Frederic Fonteyne

FIPRESCI Award (Competition): The Master του Paul Thomas Anderson

FIPRESCI Award (Orizzonti/Critics' Week): L' intervallo του Leonardo Di Constanzo