Don't Look Now: Η ταινία που παρουσίασε έναν διαφορετικό τρόμο.

Δεν είμαι καθόλου αντικειμενικός. Το Don't Look Now είναι η αγαπημένη μου ταινία όλων των εποχών (το έχω ξαναπεί και εδώ). Δεν είναι μόνο η ατμόσφαιρα, η πρωτοποριακή δομή, το φρενήρες μοντάζ, τα πισωγυρίσματα στον χρόνο, η μουντή και θανάσιμη Βενετία, οι προσωπικοί δαίμονες, το μέλλον, το παρελθόν, η απώλεια, η θλίψη, τα επώδυνα ηχητικά εφέ, τα απότομα κοψίματα, η δεύτερη υπόγεια ανάγνωση, η σκηνή του σεξ, το βλέμμα της Τζούλι Κρίστι, ο πανικός του Ντόναλντ Σάδερλαντ, η ανατροπή του φινάλε, το αίμα, ο τρόμος και η ψυχολογική φθορά. Είναι όλα όσα γράφει εδώ ο Peter Bradshaw και ακόμη περισσότερα. Αλλά κυρίως είναι η αίσθηση ότι το Don't Look Now επηρέασε πιο πολύ από όλα τα φιλμ της εποχής του το είδος, ακόμα κι αν άλλα έργα έχουν τύχει μεγαλύτερης δημοσιότητας.

To Don't Look Now έκανε πρεμιέρα στις 9 Δεκεμβρίου του 1973, σχεδόν έξι μήνες μετά την πρεμιέρα του "Εξορκιστή". Το δεύτερο έμεινε στην ιστορία ως μια από τις πιο τρομακτικές ταινίες όλων των εποχών (και όχι άδικα) όμως, αν παρατηρήσει κανείς τις λεπτομέρειες, θα δει ότι ήταν το Don't Look Now η ταινία που επηρέασε περισσότερο με τα στοιχεία της τις μελλοντικές γενιές. Ο "Εξορκιστής" γέννησε μεν ένα σχεδόν ολόκληρο είδος b-movies που ασχολήθηκαν με δαίμονες, ετοιμοπόλεμους ιερείς και κοριτσάκια με βρώμικο στόμα, όμως, ήταν η θεματολογία του που το καθιέρωσε και όχι η τεχνική του. Όσο καλοφτιαγμένος και αποτελεσματικός και αν είναι (που είναι) ο "Εξορκιστής", δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πραγματικά καινοτόμος.

Αντιθέτως, το Don't Look Now σχεδόν από την αρχή του αποδεικνύει πόσο αντισυμβατικό είναι. Πρωτόγνωρη δομή, έντονο ψυχολογικό υπόβαθρο, αυθεντική αίσθηση τρόμου που πηγάζει από μέσα από τον ίδιο τον πρωταγωνιστή και τις ανάγκες του. Ο Roeg παίρνει τα στοιχεία των 60ς ψυχολογικού τρόμου που αγκάλιασε και ο Polanski (στο "Μωρό της Ρόζμαρι" και την "Αποστροφή") και τα κομματιάζει, τα ανασυνθέτει και δημιουργεί κάτι απόλυτα δικό του και μοναδικό, που τολμάει να μιλήσει μια νέα κινηματογραφική γλώσσα.

Ήδη από τα πρώτα πλάνα, η αίσθηση του αποπροσανατολισμού είναι εμφανής. Η αφήγηση δεν ακολουθεί καν γραμμική πορεία. Δεν κάνει, όμως, ούτε συμβατικά πισωγυρίσματα στο χρόνο που μπορούν να χαρακτηριστούν βολικά ως flashback. Σκηνές διαφορετικού χρονικού άξονα παρεμβάλλονται στην αφήγηση, κατακερματισμένες σκηνές αποκτούν νέα θέση εκεί που δεν τις περιμένεις και μια φαινομενική αλλά απόλυτα προγραμματισμένη τυχαιότητα που αλλάζει τελείως τις ισορροπίες προσφέρει αναγνώσεις .

Επιπρόσθετα, ο τρόμος είναι παντού. Στο μυαλό, στην διαίσθηση του πρωταγωνιστή, στις ανασφάλειες, στα σκοτεινά σοκάκια της Βενετίας, στο τραγικό παρελθόν. Τα πάντα μπορούν να γίνουν εν δυνάμει φονικά εργαλεία και αυτό που άλλοτε ήταν πηγή χαράς μπορεί αυτόματα να προκαλέσει τον θάνατο. Ακόμα και η ανατροπή (ανατροπές καλύτερα) του φινάλε δεν είναι ένα φτηνό κόλπο, δεν είναι καν αυτό πάνω στο οποίο βασίζεται η ταινία (όπως πολλά φιλμ τύπου Twilight Zone, που έγιναν μόδα ύστερα από την επιτυχία της σειράς). Το τέλος έρχεται απλά να επιβεβαιώσει την δύναμη της ταινίας και να καθιερώσει το μεγαλείο της.

Αν κάποιος δει τις σύγχρονες ταινίες ψυχολογικού τρόμου, θα ανακαλύψει τις επιρροές της ταινίας όχι μόνο στους πειραματισμούς της δομής αλλά και σε αυτό καθεαυτό το twist, που ο Roeg τόλμησε τόσο νωρίς. Είναι σχεδόν απόλαυση να βλέπεις τις επιρροές του φιλμ είτε πρόκειται για το "Last Wave" του Peter Weir (ταινιάρα), είτε για το πρωτότυπο giallo "The House of the laughing windows", είτε για φεστιβαλικά βρετανικά φιλμ που ακόμη προσπαθούν (αποτυχημένα) να το μιμηθούν, όπως το πρόσφατο "Blackwood", που παρουσιάστηκε πριν λίγες ημέρες στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Λονδίνου. Το Don't Look Now είναι σαν να απελευθέρωσε το είδος και να έδωσε επιτέλους στην έννοια "ψυχολογικός τρόμος" το ίδιο βάρος στο "ψυχολογικός" όσο και στο "τρόμος", ενώ ποτέ δεν παρέλειψε το δράμα. Ο τρόμος δε θα είχε την ποτέ την ίδια ένταση αν έλειπε το δράμα που τον δικαιολογούσε.

Αυτό το σαββατοκύριακο, λίγο πριν το Halloween, εννοείται πως θα το ξαναδώ. Μήπως, καλό θα ήταν να κάνεις το ίδιο και εσύ;

Παράλληλα, πέρυσι, το BFI, το κινηματογραφικό ινστιτούτο του Λονδίνου κυκλοφόρησε την επετειακή έκδοση του βιβλίου για την ταινία, προσκαλώντας καλλιτέχνες να φιλοτεχνήσουν το καινούριο εξώφυλλο. Παρακάτω, θα δεις πρώτο το νικητήριο project ενώ στην συνέχεια, μπορείς να δεις και τις εναλλακτικές που έφτασαν πολύ κοντά στο να επικρατήσουν. Ακόμα δεν έχεις ξεκινήσει να βλέπεις την ταινία, είπες;

Στα πλαίσια του μίνι horror αφιερώματος ενόψει Halloween (οκ, απλά αφορμή να ασχοληθώ με το αγαπημένο μου είδος ήταν), μπορείς να διαβάσεις:

- Οι δέκα ταινίες πρόσφατου τρόμου από όλο τον κόσμο που αξίζει να ανακαλύψεις.

- Όλη η φιλμογραφία (ok, οι ταινίες που χρειάζεται να ξέρεις) του Dario Argento σε αφίσες.